Ván cờ xe lắp ráp và xe nhập khẩu: Cục diện đảo chiều
Ván cờ phân tranh giữa xe lắp ráp trong nước và xe nhập khẩu vẫn đang khó lường hơn bao giờ hết khi tình thế liên tục đảo chiều sau mỗi chính sách mới.
Xe nhập khẩu bất ngờ thất thế
Chưa kịp vui vì thuế suất thuế nhập khẩu từ các thị trường nội khối ASEAN sẽ về 0% từ năm 2018, cùng với sự cộng hưởng tâm lí sẵn sàng chờ đợi của khách hàng, tương lai xe nhập khẩu về Việt Nam lại bất ngờ u ám trở lại bởi sự ra đời của những chính sách mới mà tiêu biểu là Nghị định 116 và Nghị định 125.
Trước hết, với Nghị định 116 (quy định về điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô), ô tô nhập khẩu về Việt Nam dường như đang bị đẩy vào thế khó bởi nhiều điều kiện, quy định ngặt nghèo. Trong đó, đáng chú ý nhất là quy định về giấy tờ thủ tục và quy trình kiểm tra chất lượng, kĩ thuật.
Xe nhập khẩu đang gặp khá nhiều bất lợi từ Nghị định 116
Cụ thể, theo Nghị định 116, ô tô nhập khẩu nguyên chiếc phải được kiểm tra chặt chẽ hơn về khâu giấy tờ khi phải cung cấp đầy đủ các giấy chứng nhận, chứng minh chất lượng sản phẩm, khí thải môi trường và an toàn kỹ thuật. Theo đại diện của một nhà sản xuất, nhập khẩu ô tô, quy định này chẳng khác nào một hàng rào “cản đường” ô tô nhập khẩu vào Việt Nam khi những loại giấy tờ chứng nhận từ nước ngoài là rất khó để có được, thậm chí là không tồn tại ở nhiều quốc gia.
Và ảnh hưởng dễ thấy trước mắt chính là việc hàng loạt hãng xe phải gián đoạn kế hoạch phân phối một số mẫu xe mới. Điển hình, Toyota Việt Nam phải lùi ngày đưa mẫu xe Wigo về nước. Trong khi, Honda Jazz cũng như CR-V thế hệ mới dù được giới thiệu ra thị trường nhưng vẫn chưa công bố giá chính thức, đồng thời phải dời thời gian phân phối sang năm sau.
Không chỉ gặp khó ở giấy tờ chứng minh sản phẩm, theo Nghị định 116, những mẫu ô tô nhập khẩu trước khi được đưa vào thị trường Việt Nam cần phải kiểm tra, kiểm định chất lượng theo từng lô nhập khẩu, không quan tâm đến số lượng nhập khẩu từng lô là bao nhiêu. Như vậy, mỗi lô hàng nhập khẩu về đều phải tạm “dừng chân” tại cảng, sau đó cơ quan quản lý sẽ chọn ngẫu nhiên một mẫu để kiểm tra. Trước đây, việc kiểm tra chất lượng của xe chỉ được áp dụng cho lô hàng đầu tiên, khi đã qua bước kiểm duyệt, những lô hàng sau đều không cần phải kiểm tra lần nữa.
Điều này lại thêm lần nữa gây khó cho doanh nghiệp nhập ô tô vì để kiểm tra chất lượng ô tô nhập khẩu, phải mất rất nhiều thời gian và chi phí. Theo tính toán của một đại diện doanh nghiệp nhập khẩu, để kiểm tra chuẩn khí thải Euro 4, cần phải mất khoảng thời gian gần 2 tháng với mức chi phí lên đến khoảng 1.000 USD. Nếu thời gian kiểm tra chậm sẽ kéo theo chi phí lưu kho càng tăng cao hơn.
Như vậy, chưa nói đến những khó khăn trong khâu nhập xe, riêng khâu kiểm tra chất lượng đã “phát sinh” thêm những chi phí mới. Và gần như chắc chắn, những chi phí này sẽ được cộng vào giá bán xe khiến xe nhập gặp khó khi cạnh tranh với xe lắp ráp trong nước.
Đáng chú ý, Nghị định 116 chưa phải là “con kì đà” duy nhất cản bước xe nhập. Mới đây nhất, Chính phủ cũng vừa ban hành Nghị định 125/2017/NĐ-CP, giảm thuế suất thuế nhập khẩu các loại linh kiện ô tô xuống còn 0%.
Tất nhiên, không phải tất cả các doanh nghiệp lắp ráp ô tô trong nước đều được hưởng lợi từ Nghị định mới này. Bởi lẽ, Chính phủ vẫn đưa ra những ràng buộc cụ thể như linh kiện ô tô này phải thuộc loại trong nước chưa sản xuất được và phải đảm bảo mức độ rời rạc. Đặc biệt là các doanh nghiệp muốn được “hưởng lợi” phải đáp ứng được sản lượng của mẫu xe ô tô cam kết sản xuất, lắp ráp trong nước. Theo đó, mỗi doanh nghiệp phải cam kết tổng sản lượng tối thiểu trong năm 2018 đạt 16.000 xe (chia làm 2 giai đoạn và sản lượng tối thiểu là 8.000 xe mỗi giai đoạn).
Dĩ nhiên, Nghị định 125 dù không trực tiếp ảnh hưởng đến xe nhập khẩu nhưng sâu xa, đây lại là đòn bẩy giúp xe trong nước có thể giảm giá bán, qua đó gia tăng sức cạnh tranh với xe nhập khẩu.
Đòn phủ đầu từ xe trong nước
Trong khi xe nhập khẩu đang “loay hoay” với Nghị định 116 thì xe lắp ráp trong nước lại tận dụng rất tốt thời cơ trên để tung ra “đòn phản công” phủ đầu đối thủ.
Hiện tại, với những yêu cầu mà Chính phủ đặt ra tại Nghị định 125, những doanh nghiệp lớn như Trường Hải (THACO), Hyundai Thành Công hay Toyota Việt Nam đều có thể dễ dàng đáp ứng được. Và với lợi thế hiện có, 3 “ông lớn” của ngành công nghiệp ô tô trong nước hoàn toàn có thể tận dụng để đẩy mạnh sản xuất, tăng sản lượng, giảm giá bán và tạo thế “thượng phong” so với xe nhập khẩu.
Theo tính toán, khi thuế nhập khẩu linh kiện được giảm về 0%, giá bán lẻ của một số loại xe nằm trong diện “quy hoạch” sẽ giảm khoảng 5% so với giá cũ. Con số này có thể không lớn nhưng khi những đại diện ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước biết tận dụng thời cơ thì sẽ tạo được những lợi thế cạnh tranh nhất định.
Bằng chứng là đến thời điểm hiện tại, khi cuộc chơi vẫn còn đến hơn 1 tháng nữa mới ngã ngũ, xe lắp ráp trong nước đã bắt đầu được công bố giá bán mới cho năm 2018. Đáng chú ý, mức giá mới giảm khá mạnh so với thời điểm trước đó.
Dẫn đầu màn “lội ngược dòng” này không ai khác ngoài Toyota Việt Nam. Ngày đầu tháng 11/2017, liên doanh này đã bất ngờ công bố giá bán mới cho năm 2018. Trong bảng giá mới, những mẫu xe mà Toyota đang lắp ráp đều có giá bán giảm khá mạnh. Cụ thể, Corolla Altis giảm từ 24 - 31 triệu đồng, Innova giảm 50 triệu đồng, Vios giảm từ 48 - 58 triệu đồng. Sự điều chỉnh này cho thấy Toyota Việt Nam đã tính toán đến sự thay đổi từ thuế tiêu thụ đặc biệt và cả những thay đổi khi chính sách giảm thuế nhập khẩu linh kiện về 0% còn chưa có hiệu lực.
Tiếp bước Toyota Việt Nam, Hyundai Thành Công cũng bắt đầu phản đòn xe nhập khẩu khi giảm giá nhiều mẫu xe lắp ráp, bao gồm Grand i10 (giảm xuống còn 315 - 415 triệu đồng), Tucson (130 triệu đồng) và SantaFe (230 triệu đồng).
Một cái tên không thể không nhắc là Trường Hải (THACO). Sau khi xuất xưởng Mazda CX-5 thế hệ mới, liên doanh này cũng đã công bố mức giá cho mẫu xe chiến lược của mình. Theo đó, dù thế hệ mới được tích hợp thêm công nghệ nhưng CX-5 lại có giá mềm, chỉ dao động từ 879 - 989 triệu đồng. Thậm chí, đại diện của THACO cũng cho biết, từ thời điểm 1/1/2018, giá bán của Mazda CX-5 còn giảm thêm khoảng 20 triệu đồng nữa.
Ngoài CX-5, những mẫu xe Mazda lắp ráp trong nước như Mazda3 và Mazda6 cũng đã được THACO điều chỉnh giá bán với mức giảm từ 20 đến 40 triệu đồng. Các dòng xe KIA sản xuất, lắp rắp cũng tương tự, giá bán mới được giảm từ 10 - 30 triệu đồng. Lý do THACO giảm giá cũng tương tự như Toyota Việt Nam và Hyundai Thành Công khi doanh nghiệp này đã tính toán đến giá sau khi giảm theo thuế nhập khẩu linh kiện về bằng 0% và khi thuế tiêu thụ đặc biệt của dòng xe 2.0 trở xuống giảm thêm 5% từ đầu năm 2018.
Nhìn chung, với mặt bằng giá hiện tại, cộng với những “rắc rối” mà xe nhập khẩu đang vướng phải, có thể nói, xe sản xuất, lắp ráp trong nước mới là bên đang nắm được thế chủ động. Và nếu từ nay đến khi thị trường mở cửa vào đầu năm 2018, các hãng không có thêm những bước đi mới nào khác thì xem như, ván cờ giữa xe nhập khẩu và xe lắp ráp đã sớm an bài.